ТР ФАнең А.Х. Халиков исемендәге Археология институты юбилее уңаеннан оештырылган чараларның тантаналы ачылышы
1 апрельдә Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең А.Х. Халиков исемендәге Археология институтының 10 еллыгына һәм Альфред Хәсән улы Халиковның тууына 95 ел тулу уңаеннан багышланган чараларны ачу тантанасы булды.
Чарада котлаулар сүзләре белән Россиянең төрле илләреннән һәм почмакларыннан кунаклар чыгыш ясады:
Россия Фәннәр академиясе вице-президенты, Рәсәй Фәннәр академиясенең Тарих-филология фәннәре бүлегенең академик-секретаре, Россия Фәннәр академиясе Археология институты директоры Н.А. Макаров,
халыкара Үзәк Азия тикшеренүләре институты директоры (Сәмәрканд шәһ., Үзбәкстан) Эврен Рутбил,
“Ватан тарихы” фондының башкарма директоры Р.Г. Гагкуев,
Россия Фәннәр академиясенең Ерак Көнчыгыш халыклары тарихы, археологиясе һәм этнографиясе институты директоры Н.Н. Крадин (Владивосток шәһәре),
Россия Фәннәр академиясенең Санкт-Петербург Тарих институты директоры А.В. Сиренов,
Россия Фәннәр академиясенең Көнчыгыш кулъязмалары институты директоры И.Ф. Попова,
Россия Фәннәр академиясенең Матди мәдәният тарихы институты директоры А.В. Поляков,
Россия Фәннәр академиясенең Этнология һәм антропология институты директоры вазифаларын башкаручы А.Е. Загребин,
Россия Фәннәр академиясенең Кырым археология институты директоры В.В. Майко,
Кытай фәннәр академиясенең Табигый фәннәр тарихы институты директоры вазыйфаларын башкаручы Гуань Сяову,
Монголия фәннәр академиясенең Археология институты директоры Гэлэгдорж Эрэгзэн,
Үзбәкстан Фәннәр академиясенең Милли археология үзәге директоры Ф.А. Максудов,
Я. Гөләмов исемендәге Сәмәрканд археология институты директоры М.М.Сәидов,
Тыва Республикасы Хөкүмәте каршындагы гуманитар һәм гамәли социаль-икътисадый тикшеренүләр институты Чадамба Лариса Дадар-ооловна.
Дәүләт Эрмитажы директоры М.Б. Пиотровскийның видео котлавы юлланды, Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән министры һәм Татарстан Республикасы мәдәният министры исеменнән котлаулар укылды.
Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе президенты Р.Н. Миңнеханов Татарстанда археология үсеше тарихына кыскача экскурсия ясады, Татарстан Республикасы Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты әгъзасы М.Х. Сәлахов Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе Президенты вазыйфасында эшләгән чорда ТР ФА А.Х. Халиков исемендәге Археология институтының оешу тарихы турында сөйләде.
Татарстан Республикасы Фәннәр академиясен ачуда һәм бигрәк тә Татарстанда археологияне үстерүдә Татарстан Республикасының беренче Президенты, ә хәзер Татарстан Республикасының Дәүләт киңәшчесе М.Ш. Шәймиев зур роль уйнады. Аның сәламләүләре һәм котлаулары институт хезмәткәрләрен һәм археологларны төрле бүләкләр белән бүләкләүдән башланды.
ТР Фәннәр академиясенең А.Х. Халиков исемендәге Археология институты хезмәткәрләренә Татарстан Республикасы Дәүләт Советы рәисе Фәрит Хәйрулла улы Мөхәммәтшинның Рәхмәт хаты тапшырылды. Татарстан Республикасы дәүләт бүләге – “Татарстан Республикасы алдындагы казанышлары өчен” орден медале белән Археология институтының урта гасыр археологиясе бүлеге баш фәнни хезмәткәре Казаков Евгений Петрович бүләкләнде.
Татарстан Фәннәр академиясенең А.Х. Халиков исемендәге Археология институтының 10 еллык эшчәнлеге нәтиҗәләре һәм Урал-Идел буенда археология фәненең киләчәктәге үсеш перспективалары турында юбилей чараларында катнашучылар 1 апрельдән 3 апрельгә кадәр Татарстан Республикасы Фәннәр академиясендә «IX Халиков уклары» халыкара фәнни конференциясендә һәм «Евразиянең төрки-татар халкының шәһәр мәдәнияте» фәнни семинарында фикер алышачаклар.
Конференция эше 4 секциядә узачак, анда археологлар Урал-Идел буе галимнәренә һәм аларның фәнни мирасына, Урал-Идел буе борынгы һәм урта гасыр археологиясенә һәм чиктәш территорияләргә багышланган докладлар белән таныштырачаклар, археологик мирас объектларын саклау, өйрәнү һәм музейлаштыру мәсьәләләре турында фикер алышачаклар.
Институт һәм Саратов өлкәсе хезмәттәшләренең уртак экспедицияләре нәтиҗәләрен «Шәһәрләр юкка чыкмый. Укек тарихы табылдыкларда” күргәзмәсендә күрергә мөмкин булачак. Ачылыш 1 апрельдә Татар халкы һәм Татарстан Республикасы дәүләтчелеге тарихы музеенда узды. Күргәзмә ТР ФАнең А.Х. Халиков исемендәге Археология институты һәм “Казан Кремле” музей-тыюлыгы белән берлектә “Минем Россия” тарихи паркы тарафыннан әзерләнде һәм 300 дән артык археология предметы тәкъдим ителде.
Чараларда катнашу өчен 300 дән артык аәйдәп баручы археологлар, тарихчылар, этнологлар һәм Татарстан Республикасының, Россия төбәкләренең һәм чит илләрнең (Үзбәкстан, Кыргызстан, Монголия, Азәрбайҗан, Кытай, Казахстан) фәнни мәктәпләрен тәкъдим итүче башка фәнни өлкә вәкилләре килде.
Институт тарихының тамырлары 1878 елга барып тоташа, ул вакытта Казан университеты каршындагы Археология, тарих һәм этнография җәмгыяте буларак ул үз эшен башлап җибәрә. Соңрак археология төркеме СССР Фәннәр академиясенең Казан филиалы Тел, әдәбият һәм тарих институты составында була, шул рәвешле, фәнни институтлар системасына керә. Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе археологлары, төрле институтлар составында эшләп, Россия академия берләшмәсе тарафыннан танылуга ирешәләр, ә үз институтын булдыру идеясе Мәскәү һәм Санкт-Петербург археологиясенең танылган, атаклы белгечләре тарафыннан хуплау ала.
Бу уңышларның зур өлеше бүген Институт исемен йөрткән Альфред Хәсән улы Халиковныкы. Ул профессиональ археологларның яңа буынын үстерүгә генә түгел, ә Татарстан археологиясен югары фәнни дәрәҗәгә күтәрергә дә иреште. Альфред Хәсән улының армый-талмый эшләве, стратегик буларак үткен акылы, тирә-юньдәгеләргә һәм детальләргә игътибар итүе дөньяның әйдәп баручы археологлары белән күп буыннар дәвамында тыгыз дустанә мөнәсәбәттә булырга һәм ныклы фәнни багланышлар урнаштырырга мөмкинлек бирде. Тантаналы ачылышны котлау һәм сәламләү сүзләре белән Альфред Халиковның улы – Россия Федерациясе Прокуратурасы университетының Казан юридик институты (филиалы) профессоры Искәндәр Альфред улы Халиков тәмамлады.
